#บอร์ดเกมกับทักษะการสร้างแบบจำลอง. เมื่อสัปดาห์ที่ผ่านมาแอดบอสได้มีโอกาส เข้าไปพูดคุยกับรุ่นพี่ที่เคารพท่านหนึ่ง ซึ่งกำลังออกแบบระบบการเรียนการสอนที่ผสมผสานสื่อต่าง ๆ ที่จะช่วยส่งเสริมการเรียนรู้ของนักเรียน. และ "บอร์ดเกม" ก็เป็นอีกตัวเลือกหนึ่งที่น่าสนใจ. การสนทนาเป็นไปอย่างเรียบง่ายและกระชับ เนื่องจากเรามีเวลาที่จำกัดพร้อมกับโจทย์ที่เร่งรัดพอสมควร คือ "ใน 3 ชั่วโมงนี้ เราต้องได้ 1 เกม". เป้นอีกความท้าทายที่น่าลิ้มลอง เนื่องด้วยความยากของโจทย์นี้คือเนื้อหาทางเคมี ที่จะต้องส่งเสริมให้ผู้เรียน ผู้เล่น เกิด "การสร้างแบบจำลอง" ขึ้นในสมอง. วันนี้แอดบอสจึงอยากนำสิ่งที่ได้พูดคุยมาสรุปและเน้นเจาะจงไปที่ #บอร์ดเกมกับการสร้างแบบจำลอง. 🎲 อะไรคือแบบจำลอง?. สำหรับคุณครูหลายท่านน่าจะเคยได้ยินหรือคุ้นเคยกับคำว่า #การสร้างแบบจำลอง หรือ Model-based learning เป็นอย่างดี. ซึ่งทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์จะประกอบด้วย ทักษะพื้นฐาน 8 ทักษะ และทักษะเพิ่มเติมอีก 6 ทักษะ (ถูกเพิ่มเข้ามาใหม่อีก 1 ทักษะ คือ ทักษะการสร้างแบบจำลอง). โดยทักษะการสร้างแบบจำลอง คือ การนำเสนอข้อมูล แนวคิด ความคิดรวบยอดเพื่อให้ผู้อื่นเข้าใจในรูปของแบบจำลองแบบต่าง ๆ เช่น กราฟ รูปภาพ ภาพเคลื่อนไหว วัสดุ สิ่งของ สิ่งประดิษฐ์ หุ่น เป็นต้น (สสวท., 2556).
อย่างที่กล่าวข้างต้น เราจึงได้พูดคุยว่า ในการเรียนการสอนผ่านการใช้บอร์ดเกมทางการศึกษาจะนำไปสู่การส่งเสริมทักษะการสร้างแบบจำลองของนักเรียนได้หรือไม่?. หากว่าให้นักเรียนได้เล่นบอร์ดเกมทางการศึกษา แล้วนักเรียนสามารถเกิดความเข้าใจในเนื้อหา เกิดความคิดรวบยอดและนำเสนออออกมาในรูปแบบใดรูปแบบหนึ่งดังที่ระบุไว้ในนิยามข้างต้น ก็แสดงว่าสื่อชนิดนี้ก็สามารถส่งเสริมทักษะการสร้างแบบจำลองได้. เราจึงคุยให้ลึกลงไปอีกว่า.... 🎲 แล้วจะออกแบบเกมอย่างไรให้ผู้เล่นเกิดการความคิดรวบยอดและสามารถนำเสนอออกมาเชิงประจักษ์ได้?. เป้าหมายหลักในครั้งนี้คือการสร้างเครื่องมือที่สามารถทำให้ผู้เรียนเกิดการสร้างแบบจำลองในหัว เราจึงคิดกันว่า ไม่ว่าแบบจำลองนั้นจะ "ถูกหรือผิด" ในเชิงทฤษฎีอย่างไรก็ตาม เราจะไม่คัดค้านผู้เรียน เราจะปล่อยให้เขาได้ทบทวนและนำเสนอพร้อมทั้งให้คำอธิบายกับแบบจำลองเหล่านั้น แต่จะใช้คำถามในการซักไซร้ไล่เรียงเพื่อให้ผู้เรียนได้พิจารณาถึงความเป็นไปได้ของแบบจำลองนั้น ๆ. เมื่อถึงจุดหนึ่งที่เขาไม่สามารถอธิบายได้ ก็จะเกิด #ภาวะไม่สมดุลทางความคิด (Disequilibrium) และเมื่อผู้เรียนมีเป้าหมายที่จะอธิบายจำลองของตนเองให้ได้ ก็ต้องทำให้เกิด #ภาวะสมดุลทางความคิด (Equilibrium) ซึ่งก็คือการยึดโยงทฤษฎีหรือองค์ความรู้เดิมเพื่อเป็นหลักฐานในการสนับสนุนแบบจำลองของตนเอง.
ดังนั้นแล้วเกมนี้จะเปรียบประหนึ่งว่าเป็นชิ้นส่วนเลโก้ ที่เปิดโอกาสให้ผู้เรียนนำมาต่อเล่นในรูปแบบใดก็ได้ ขอแค่เงื่อนไขเดียว คือ อธิบายให้ได้. เราได้เพิ่มความท้าทายให้กับผู้เรียน โดยจะไม่สอนเนื้อหาก่อน และไม่บอกว่าใครค้นพบแบบจำลองอะตอมอะไร อย่างไร แต่ให้ผู้เรียนเป็นเสมือนผู้ทำการทดลองเอง พิจารณาเอง และค้นพบด้วยตนเอง. 🎲 ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ. อย่างที่กล่าวไปข้างต้น การที่ผู้เรียนจะได้แบบจำลองที่ดี จะต้องสามารถอธิบายถึงความเชื่อมโยง เหตุและผล ที่เป็นหลักฐานรองรับแบบจำลองนั้นได้ ดังนั้นแล้วท้าทายที่สุด แบบจำลองที่ผู้เรียนสร้างขึ้นมาก็จะช่วยส่งเสริมความเข้าใจ อธิบายข้อมูล ทำนาย คาดคะเนเหตุการณ์ (Justi and Gilbert, 2002) ที่มีความเกี่ยวข้องหรือใกล้เคียงกับแบบจำลองนั้น ๆ. คงจะดีไม่ใช่น้อยหากผู้เรียนสามารถ เรียนรู้ผ่านสื่อที่สนุกอย่าง #บอร์ดเกม และสามารถขัดเกลาทักษะการสร้างแบบจำลองที่ไม่ได้จำกัดแค่การสร้างในเชิงประจักษ์ หยิบจับได้ แต่รวมไปถึงแบบจำลองทางความคิด ที่เกิดขึ้นอย่างเป็นระบบและมีประสิทธิภาพ.. References. คู่มือการใช้หลักสูตรวิทยาศาสตร์กายภาพ การเคลื่อนที่ พลังงานและคลื่น ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4-6, กันยายน 2556, สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี.
น้ํา มัน เกียร์ รถ เก๋ง, 2024